Zaburzenia rozrodu dotyczą nie tylko ludzi, ale także zwierząt. Hodowcy psów mogą zmagać się z takimi problemami jak cicha ruja, zamierające zarodki, mała liczebność miotów czy też poronienia. Przyczyną ich występowania, oprócz czynników genetycznych, może być również nieprawidłowe żywienie. Dlatego też decydując się na rozpoczęcie hodowli należy zadbać nie tylko o odpowiedni dobór osobników przeznaczonych do rozrodu oraz opiekę weterynaryjną, ale także prawidłowo zbilansowaną dietę.
PRZYGOTOWANIE DO ROZRODU
Kluczową rolę w przygotowaniu do reprodukcji odgrywa kondycja, zarówno samca, jak i samicy. Jest ona określana na podstawie 5-punktowej oceny (BCS – Body Condition Score), w której wyróżniamy ocenę wzrokową i palpacyjną. Każdej wartości liczbowej przyporządkowana jest inna kondycja: 1 – wychudzony, 2 – szczupły, 3 – prawidłowa sylwetka, 4 – nadwaga, 5 – otyłość. Przed dopuszczeniem do rozrodu zwierzęta należy doprowadzić do optymalnej masy ciała i kondycji (BCS = 3). Ich żebra powinny być dobrze wyczuwalne, brzuch lekko podkasany, a talia dobrze widoczna. Otyłość u reproduktora może uniemożliwić wykonanie skoku i pokrycie samicy, natomiast wychudzenie niekorzystnie wpływa na jakość nasienia. W przypadku suk konsekwencjami nadmiernego otłuszczenia są m. in. ciche ruje (suka nie wykazuje objawów rui), zaburzenia cyklu płciowego, ciężkie porody (słabsze skurcze macicy) oraz mniejsza wydajność laktacyjna. Równie niebezpieczne jest niedożywienie. Przyczynia się ono do wystąpienia trudności w zapłodnieniu, częstszej resorpcji zarodków, braku owulacji, a także niższej masy urodzeniowej szczeniąt i w efekcie zwiększonej ich śmiertelności.
W okresie krycia zapotrzebowanie na składniki odżywcze praktycznie nie różni się od tego w okresie spokoju płciowego. Nie jest wymagana większa zawartość białka w pokarmie, jednak dobrą praktyką jest stosowanie białka o wysokiej jakości i wartości biologicznej. W przypadku zwierząt mięsożernych jest to białko pochodzenia zwierzęcego, które ma korzystniejszy skład aminokwasowy oraz wyższą strawność niż białko roślinne.
Jednym z problemów, z którym borykają się hodowcy psów jest słaba jakość nasienia. Liczne badania wykazały, że może ona wynikać z nieprawidłowego żywienia i niedoboru niektórych składników. Należy do nich między innymi selen – pierwiastek odgrywający kluczową rolę w spermatogenezie, czyli procesie powstawania i dojrzewania plemników. Jako antyoksydant pełni rolę zmiatacza wolnych rodników i chroni plemniki przed niekorzystnym działaniem aktywnych form tlenu. Suplementacja selenem pozwala na zwiększenie koncentracji oraz objętości ejakulatu, a także na zmniejszenie częstotliwości występowania wad plemników. Zalecane jest równoczesne stosowanie selenu i witaminy E, która wzmacniania działanie tego pierwiastka. Na rynku dostępne są już specjalne preparaty zawierające oba te składniki. Mimo korzystnego wpływu selenu i wit. E na jakość nasienia nie należy zapominać, że ich nadmiar jest szkodliwy i może doprowadzić do uszkodzenia plemników.
Odpowiednia zawartość składników mineralnych w diecie jest równie istotna w przypadku suk przygotowywanych do rozrodu. Niedobór jodu, chromu oraz miedzi może prowadzić do zamierania zarodków, natomiast niewystarczająca ilość fosforu do obniżenia wskaźnika zapładnialności o 50% oraz występowania cichej rui. Ponadto u suk, których posiłki nie pokrywały zapotrzebowania na mangan zaobserwowano występowanie opóźnionej rui, wczesnych porodów oraz niskiej masy pourodzeniowej szczeniąt.
ŻYWIENIE SUKI W CZASIE CIĄŻY
Ciąża u suki trwa około 63 dni i dzieli się na 3 trymestry po 21 dni. Do połowy drugiego trymestru (4-5 tydzień ciąży) zapotrzebowanie suki na podstawowe składniki odżywcze nie ulega zmianie. Od 6 tygodnia ciąży rozpoczyna się intensywny wzrost płodów, w związku z tym należy dostarczyć suce większą ilość składników budulcowych oraz energii. Dawkę pokarmową zwiększa się stopniowo, tak aby wzrost masy ciała zwierzęcia nie przekroczył 15-25% masy ciała sprzed ciąży. Zwiększenie kaloryczności posiłków daje możliwość wytworzenia rezerw na ostatni tydzień ciąży, kiedy zazwyczaj występuje u suki obniżenie lub zanik apetytu.
Białko dostarczane w pokarmie, podobnie jak w okresie przygotowania do rozrodu, powinno charakteryzować się wysoką wartością biologiczną oraz strawnością >80%. Wykorzystanie białka dobrej jakości pozwala na zmniejszenie śmiertelności noworodków oraz otrzymanie prawidłowej masy urodzeniowej szczeniąt. Według norm żywieniowych FEDIAF zapotrzebowanie na ten składnik to średnio 25g/100g suchej masy. Należy pamiętać, że zawartość białka w posiłku powinna być odpowiednio zbilansowana w stosunku do węglowodanów. Jest to związane z tym, że w okresie rozrodu glukoza stanowi główne źródło energii potrzebnej do rozwoju płodów. Jeżeli zdecydujemy się na dietę nisko- lub bezwęglowodanową będziemy musieli wykorzystać alternatywne źródło glukozy jakim jest białko. Odpowiednio zwiększając ilość białka w posiłku dostarczymy do organizmu aminokwasy glukogenne, które następnie posłużą do wytworzenia glukozy. Jest to bardzo istotne, ponieważ niedobór tego cukru prostego może doprowadzić do zwiększonej częstotliwości poronień oraz mniejszej masy urodzeniowej szczeniąt.
W trakcie żywienia ciężarnej suki nie należy zapominać o dostarczeniu jej odpowiedniej ilości mikro- i makroelementów. Na szczególną uwagę zasługuje wapń oraz jego stosunek do fosforu. Od 5 tygodnia ciąży zapotrzebowanie na te pierwiastki znacznie wzrasta ze względu na intensywny wzrost i mineralizację szkieletów płodów. Dlatego też decydując się na żywienie domowe powinno się zadbać o odpowiednią suplementację tych składników mineralnych. Niedobór wapnia, zwłaszcza u suk ras małych z licznymi miotami, może prowadzić do wystąpienia tężyczki poporodowej. Objawia się ona między innymi drżeniem mięśni, nadmiernym ślinieniem, gorączką oraz dyszeniem.
W ostatnich tygodniach ciąży u suki wzrasta także zapotrzebowanie na żelazo, ponieważ w tym czasie jest ono magazynowane w wątrobach płodów. W ten sposób noworodki zabezpieczane są przed niedoborem żelaza w okresie, kiedy karmione będą wyłącznie mlekiem matki ubogim w ten pierwiastek.
ŻYWIENIE SUKI KARMIĄCEJ
Okres laktacji u suk trwa od 5 do 8 tygodni. W tym czasie hodowca musi pokryć nie tylko zapotrzebowanie bytowe suki, ale także dostarczyć wszystkich składników koniecznych do wytworzenia mleka dla szczeniąt. Pokarm powinien charakteryzować się wysoką kalorycznością (4-5 kcal/g suchej masy), a także zwiększoną zawartością białka i tłuszczu. Spośród składników mineralnych najistotniejszy w tym okresie jest wapń, który jest składnikiem mleka suki. W szczycie laktacji zapotrzebowanie na ten pierwiastek może wzrosnąć nawet 5-krotnie i jest to zależne od liczebności miotu. Zaleca się, aby zawartość wapnia w pokarmie wynosiła 250-500 mg/kg masy ciała, natomiast stosunek wapnia do fosforu – 1,3:1.
PODSUMOWANIE
Właściwie zbilansowana dieta jest bardzo istotnym elementem w okresie rozrodu psów. Pozwala ona ograniczyć występowanie problemów z płodnością, korzystnie wpływa na liczebność miotu, a także zdrowie szczeniąt. Na uwagę zasługują nie tylko białko, tłuszcz i węglowodany, ale również składniki mineralne, zwłaszcza wapń i fosfor. Te dwa pierwiastki są niezwykle ważne w trakcie ciąży i laktacji, dlatego też warto kontrolować ich zawartość w organizmie suki, na przykład wykonując badanie EHAA.
1.Alonge S., Melandri M., Leoci R., Lacalandra G. M., Caira M., Aiudi G. G. 2019. The Effect of Dietary Supplementation of Vitamin E, Selenium, Zinc, Folic Acid, and N-3 Polyunsaturated Fatty Acids on Sperm Motility and Membrane Properties in Dogs. Animals, nr 9(34)
2.Ceregrzyn M., Barszczewska B., Lechowski R. 2019. Podstawy żywienia psów i kotów. Wydawnictwo Edra Urban & Partner. Wrocław.
3.Domosławska A., Zduńczyk S., Franczyk M., Kankofer M., Janowski T. 2018. Selenium and vitamin E supplementation enhances the antioxidant status of spermatozoa and improves semen quality in male dogs with lowered fertility. International Journal of Andrology, nr 50.
4.Domosławska A., Zduńczyk S., Janowski T. 2019. Improvement of sperm motility within one month under selenium and vitamin E supplementation in four infertile dogs with low selenium status. Journal of Veterinary Research, nr 63, s. 293-297.
5.Domosławska A., Zduńczyk S., Niżański W., Jurczak A., Janowski T. 2015. Effect of selenium and vitamin E supplementation on semen quality in dogs with lowered fertility. Bulletin of the Veterinary Institute in Pulawy, nr 59, s. 85-90
6.Giziński S., Faundez R., Karska D. 2015. Postępowanie w przypadkach obniżonej jakości nasienia psów. Magazyn Weterynaryjny, nr 01.
7.Kanafa S., Kurosad A., Jurka P. 2015. Żywienie psów w okresie reprodukcji (krycia i ciąży). Weterynaria w Praktyce, nr 6, s. 88-91.
8.Mirowski A. 2012. Selen w żywieniu psów i kotów. Magazyn Weterynaryjny, nr 12.
9.Mirowski A. 2013. Wpływ żywienia na rozród psów. Magazyn Weterynaryjny, nr 09.
10.Woszczyło M., Pieczewska B. 2019. Jak karmić sukę w okresie ciąży i laktacji. Animal Expert, nr 11.
