Cukrzyca jest przewlekłą chorobą metaboliczną, dla której charakterystyczny jest podwyższony poziom glukozy we krwi (hiperglikemia). Jest on spowodowany zaburzonym wydzielaniem insuliny (cukrzyca typu I) lub nieprawidłowym działaniem tego hormonu (cukrzyca typu II). Do objawów najczęściej zauważanych przez właścicieli psów należą wielomocz oraz zwiększone pragnienie. Podstawą leczenia tego schorzenia są częste kontrole poziomu glukozy we krwi, insulinoterapia, a także odpowiednio zbilansowana dieta dopasowana do preferencji żywieniowych naszego psa oraz ewentualnych chorób współistniejących.
WĘGLOWODANY
Kluczową rolę w żywieniu psich diabetyków odgrywa ustabilizowanie stężenia glukozy we krwi. Dlatego bardzo istotny jest rodzaj oraz ilość węglowodanów zawartych w dawce pokarmowej. Zaleca się unikanie cukrów prostych, które są szybko wchłaniane i powodują duże wahania poziomu glukozy. Bezpieczniejsze jest wykorzystanie cukrów złożonych. Ich trawienie zajmuje dużo więcej czasu, a glukoza wchłaniana jest stopniowo. W związku z tym decydując się na żywienie psa karmami komercyjnymi należy wybierać karmy mokre lub suche. Zaleca się wykluczenie karm półwilgotnych ze względu na wysoką zawartość cukrów prostych.
W przypadku diet domowych przy wyborze składników warto kierować się tabelami z wartościami indeksu glikemicznego (IG), które są dostępne w Internecie. Indeks glikemiczny informuje nas jak spożycie określonej ilości produktu wpłynie na poziom glukozy we krwi. Im wyższa wartość IG, tym wyższy poziom glukozy we krwi po zjedzeniu danego produktu. Jako punkt odniesienia uznawana jest wartość IG glukozy = 100. Przykładowe składniki wraz z ich wartościami IG umieszono w tabeli 1.
Tabela 1. Wartości indeksu glikemicznego dla wybranych produktów.
| PRODUKT |
INDEKS GLIKEMICZNY (IG) |
| jaja kurze, całe |
0 |
| wieprzowina, schab surowy |
0 |
| ryż brązowy, gotowany |
60 |
| ryż biały, gotowany |
64 |
| cukinia |
15 |
| marchew |
16 |
| arbuz |
72 |
| brzoskwinia |
30 |
| banan |
52 |
| ogórek |
15 |
| bataty |
54 |
Utrzymanie stabilnego poziomu glukozy pozwala na ustalenie odpowiedniej dawki insuliny. Posiłki cukrzyków powinny charakteryzować się w miarę możliwości stałym składem i niską kalorycznością. Bardzo istotne jest także dbanie o ich regularność. Zaleca się, aby pierwsza połowa dziennej dawki pokarmowej była podawana w ciągu 2 godzin od porannego zastrzyku z insuliną. Natomiast druga połowa około 6 godzin później.
WŁÓKNO
Do cukrów złożonych zaliczamy między innymi włókno pokarmowe. Jego dodatek pozwala na zmniejszenie kaloryczności posiłku. Ponadto włókno wydłuża czas pasażu jelitowego, czyli przechodzenia pokarmu przez przewód pokarmowy. Dzięki temu spowolnieniu ulega trawienie węglowodanów oraz ich wchłanianie. Stosowanie diety o wysokiej zawartości włókna w niektórych przypadkach może wywoływać wzdęcia, zaparcia lub zwiększoną objętość wydalanego kału. Dlatego też ważne jest obserwowanie swojego pupila i modyfikowanie dawki pokarmowej w zależności od jego potrzeb.
SUPLEMENTY
Do diety psów chorych na cukrzycę warto włączyć suplementy takie jak przeciwutleniacze, witaminy z grupy B oraz składniki mineralne – cynk i chrom. Antyoksydanty, między innymi wit. E, A i C oraz luteina i tauryna, zapobiegają wystąpieniu stresu oksydacyjnego, który negatywnie wpływa na metabolizm glukozy i może przyczynić się do wystąpienia powikłań w przebiegu cukrzycy. Natomiast suplementacja witamin z grupy B jest wskazana ze względu na spore ich straty w początkowej fazie choroby w wyniku wzmożonego pragnienia i wielomoczu. W przypadku składników mineralnych podkreślany jest głównie ich pozytywny wpływ na poziom glukozy we krwi.
CYNK
Cynk jest mikroelementem, który uczestniczy w wielu reakcjach enzymatycznych w organizmie, a także pełni istotną funkcję w metabolizmie białek oraz węglowodanów. W żywieniu cukrzyków można go wykorzystać do kontroli poziomu glukozy we krwi. Cynk stosowany w wysokich dawkach hamuje wydzielanie insuliny, natomiast w niskich – stymuluje jej uwalnianie. Najlepszym źródłem cynku jest czerwone mięso. Można również wykorzystać źródła nieorganiczne. Wchłanianie cynku jest ograniczane przez wysokie stężenie wapnia, magnezu, żelaza oraz kwasu fitynowego w posiłku. Włączając ten pierwiastek do diety należy pamiętać również o możliwych skutkach przedawkowania, takich jak ostre zapalenie żołądka i niedokrwistość hemolityczna.
CHROM
Kolejnym suplementem godnym uwagi jest chrom – pierwiastek śladowy. Bierze on udział między innymi w procesach antyoksydacyjnych, regulacji wydzielania hormonów oraz metabolizmie białek, tłuszczów i cukrów. Dodatkowo w połączeniu z glicyną, cysteiną, kwasem glutaminowym i nikotynowym tworzy tzw. czynnik tolerancji glukozy. Wpływa on na zwiększenie tolerancji i absorpcji (wchłaniania) cukrów przez komórki docelowe organizmu. W efekcie poziom glukozy może być lepiej kontrolowany. Ze względu na pełnione przez ten pierwiastek funkcje uważa się, że jego niedobór może prowadzić do rozwinięcia się insulinooporności. Za najlepsze źródło chromu organicznego uważa się preparaty drożdżowe. W wielu krajach dostępne są też specjalne suplementy dla psów, w których zawarty jest pikolinian chromu. Są one stosunkowo bezpieczne i nie odnotowano występowania skutków ubocznych ich stosowania.
WANAD
Zainteresowanie naukowców budzi wanad i jego wpływ na obniżenie poziomu glukozy we krwi. Mechanizm działania tego pierwiastka wciąż nie jest dokładnie poznany. Wykazano jednak, że stosowanie go w postaci dodatku do wody wiąże się ze zbyt dużym ryzykiem skutków ubocznych. Trwają badania nad stworzeniem takiego związku wanadu, który posiadałby zdolność do wzmocnienia efektu działania insuliny i jednocześnie nie wykazywałby tak wielu niepożądanych skutków ubocznych.
PODSUMOWANIE
Cukrzyca jest coraz częściej występującą chorobą endokrynologiczną. W przypadku psów jest ona niestety nieuleczalna i wiąże się z dożywotnim podawaniem insuliny. Nie należy jej lekceważyć, ponieważ może to doprowadzić do szeregu powikłań. Nieodłącznym elementem leczenia tego schorzenia jest odpowiednia dieta, która pomaga ustabilizować stężenie cukru we krwi. Pomocne okazuje się także wykorzystanie suplementów. Ich dawkowanie najlepiej ustalić ze specjalistą, gdyż w nadmiarze mogą być toksyczne. W przypadku składników mineralnych możliwe jest także wykonanie specjalnego badania, które pozwoli określić ich zawartość w sierści psa i na tej podstawie ustalić ewentualną suplementację.
inż. zootechnik, Katarzyna Żmuda
1.Bruyette D.S. 2015. Rodzaje terapii insulinowej u psów z cukrzycą. Weterynaria po Dyplomie, nr 16(1), s. 55- 56
2.Ceregrzyn M., Barszczewska B., Lechowski R. 2019. Podstawy żywienia psów i kotów. Wydawnictwo Edra Urban & Partner. Wrocław
3.Grela E. R., Studziński T., Rabos A. 1997. Rola chromu w żywieniu zwierząt i ludzi. Medycyna Weterynaryjna, nr 53(6), s. 312-315
4.Kim J., Chung J., Lee S., Choi E., Kim M., Hwang C., Youn H. 2006. Hypoglycemic effects of vanadium on alloxan monohydrate induced diabetic dogs. Journal of Veterinary Science, nr 7(4), s. 391-395
5.Krupa A., Kurosad A., Hildebrand W., Nicpoń J. 2012. Cukrzyca u psa – poważne wyzwanie terapeutyczne i dietetyczne cz. I. Weterynaria w Praktyce, nr 5, s. 58-62
6.Linder D.E. 2019. Diety cukrzycowe dla psów i kotów w świetle dowodów naukowych. Weterynaria po Dyplomie, nr 2(20), s. 35-38
7.Mirowski A. 2014. Żywienie psów i kotów z cukrzycą. Magazyn Weterynaryjny, nr 23(205), s. 619-621
8.Wang Z.Q., Zhang X.H., Russell J.C., Hulver M., Cefalu W.T. 2006. Chromium picolinate enhances skeletal muscle cellular insulin signaling in vivo on obese, insulin-resistant JCR:LA-cp rats. Journal of Nutrition, nr 136, s. 415-420
