Starzenie się jest naturalnym procesem fizjologicznym u wszystkich organizmów i jest związane z wieloma zmianami w funkcjonowaniu poszczególnych narządów. U psów wraz
z wiekiem obniża się tempo metabolizmu, ilość wydzielanej śliny i soku żołądkowego, zmniejsza się też powierzchnia kosmków jelitowych, co skutkuje upośledzonym wchłanianiem składników. Sposobem na poprawienie jakości życia starszych psów może być prawidłowo zbilansowana dieta i dodatek odpowiednich makro- i mikroelementów. Wybierając suplementy powinniśmy kierować się aktualnym stanem zdrowia seniora, dlatego też należy rozpatrywać każdy przypadek indywidualnie. Warto również pamiętać, że zarówno niedobór jak i nadmiar składników mineralnych jest niebezpieczny. W związku z tym pomocne może okazać się przeprowadzenie badania EHAA przed zmianą żywienia. Pozwoli to określić zawartość pierwiastków w organizmie psa i dopasować odpowiednią dawkę suplementów. Jakie składniki mineralne warto włączyć do diety psich seniorów?
CYNK – WSPARCIE DLA PSIEJ SKÓRY
Jednym z problemów, dość łatwym do zauważenia, jest pogorszenie się kondycji okrywy włosowej. Wraz z wiekiem skóra traci swoją elastyczność, a mieszki włosowe zanikają i można zaobserwować wyłysienia. W takich przypadkach pomocna okazuje się dodatkowa suplementacja wielonienasyconych kwasów tłuszczowych z rodziny n-3 oraz cynku. Kwasy tłuszczowe chronią skórę przed nadmiernym wyparowywaniem wody, poprawiając jej elastyczność. Natomiast cynk neutralizuje wolne rodniki chroniąc komórki i umożliwiając szybszą regenerację uszkodzonej skóry. Dodatkowo pierwiastek ten kontroluje komórki produkujące keratynę (keratynocyty) i może zapobiegać nadmiernemu rogowaceniu skóry (hiperkeratozie).
Niedobór cynku oprócz osłabienia skóry i sierści może skutkować brakiem apetytu, wymiotami oraz spadkiem masy ciała. Ponadto u psów ras północnych (genetyczne zaburzenie wchłaniania cynku) oraz psów ras dużych (nieprawidłowa dieta) występuje zespół niedoboru cynku – dermatoza cynkozależna. Objawia się on parakeratozą (rogowaceniem) skóry na pysku i opuszkach łap.
Cynk można podawać doustnie jako siarczan cynku, jednak ta forma jest polecana głównie w przypadku leczenia dermatoz, wówczas dawka na dzień to 10 mg/kg mc. Chcąc poprawić stan skóry i sierści u psiego seniora można ograniczyć się do dobrze zbilansowanej diety bogatej w cynk w formie naturalnej. Ważnym źródłem tego pierwiastka są pokarmy pochodzenia zwierzęcego. Zdecydowanie najwięcej cynku znajduje się w wołowinie (250 mg/kg sm), natomiast najmniej w mięsie drobiowym (10 mg/kg). Do diety warto włączyć również jagnięcinę (50 mg/kg), koźlęcinę (60 mg/kg), jaja (żółtko kurzego jaja zawiera ponad 40 mg cynku/kg), a także ryby. Pokarmy roślinne są zdecydowanie uboższe w ten pierwiastek. Należy mieć także na uwadze, że niektóre z nich zawierają kwas fitynowy, który znacznie ogranicza wchłanianie cynku.
LEPIEJ ZAPOBIEGAĆ NIŻ LECZYĆ
Badania wykazały, że wiele korzyści dla psów w podeszłym wieku może przynieść suplementacja selenem. Zanotowano spadek zachorowalności na raka, a także zmniejszenie uszkodzeń DNA wśród psich seniorów. Ponadto zaobserwowano wzrost apopotozy, czyli kontrolowanej śmierci komórek nabłonkowych prostaty. Mechanizm ten służy do usuwania zużytych komórek, a zwiększenie jego intensywności może pomóc w zapobieganiu przerostowi gruczołu krokowego. Selen, podobnie jak cynk, pozytywnie oddziałuje na kondycję sierści – dzięki niemu staje się ona miękka i błyszcząca. Zaleca się także włączenie go do diety u psów z chorobami układu sercowo-naczyniowego. Wraz z innymi przeciwutleniaczami pozytywnie wpływa on na wytwarzanie energii w mięśniu sercowym, którego funkcje zostały upośledzone przez chorobę.
Niedobór selenu prowadzi do utraty apetytu, osowiałości oraz trudności w oddychaniu. Natomiast nadmiar wywołuje osłabienie, nerwowość i obrzęki płuc. Źródłem selenu mogą być ryby (do 2 mg/kg) oraz inne mięsa. Duże jego stężenie występuje także w wątrobie oraz nerkach.
ANTYOKSYDANTY, CZYLI JAK SPOWOLNIĆ PROCESY STARZENIA
Antyoksydanty, nazywane także przeciwutleniaczami to związki chemiczne, które usuwają z organizmu nadmiar wolnych rodników – cząsteczek przyczyniających się m. in. do przyspieszenia procesu starzenia. Do przeciwutleniaczy możemy zaliczyć niektóre witaminy (A, E, C), karotenoidy, a także składniki mineralne takie jak miedź, żelazo, mangan oraz wspomniane wcześniej selen i cynk. Wpływają one korzystnie na pracę mięśnia sercowego, odporność oraz funkcjonowanie układu nerwowego, co jest bardzo istotne w przypadku psów starszych. Udowodniono również, że stosowanie selenu, witamin E i C oraz wielonienasyconych kwasów tłuszczowych EPA i DHA widocznie poprawia zdolności poznawcze u psich seniorów.
W związku z tym komponując posiłek warto uwzględnić produkty bogate w te pierwiastki sięgając po mięso, podroby takie jak: nerki i serce (źródła miedzi), śledziona i płuca (źródła żelaza), wątroba (źródło zarówno miedzi, jak i żelaza), skorupiaki, a także ryby.
RATUNEK DLA PSICH NEREK
Jedną z najczęściej występujących chorób u starszych psów jest przewlekła niewydolność nerek. Komponując dietę w takim przypadku należy zadbać o niższą zawartość fosforu i sodu (dolne granice zalecanych wartości). Liczne badania wykazały, że pozwala to na znaczne spowolnienie rozwoju choroby. Wskazane jest także dodawanie chelatorów fosforu do każdego posiłku. Są to związki, które łączą się z fosforem w przewodzie pokarmowym i ograniczają jego wchłanianie, a także wydalanie z moczem. Warto pamiętać, że zmniejszając ilość fosforu w dostarczanym pokarmie trzeba również skorygować ilość wapnia. Utrzymując stosunek Ca:P na poziomie 1,2-1,4:1 zapobiegniemy nadmiernemu przyswajaniu fosforanów.
Źródłem wapnia dla psów mogą być sproszkowane skorupki jaj kurzych (1 łyżeczka ≈ 800 -1000 mg Ca), wapń z alg morskich, węglan wapnia lub cytrynian wapnia. W przypadku fosforu są to mączki kostne (zawierają również wapń), produkty zbożowe oraz mięso i jaja, w których występuje również sód.
ZDROWE ZĘBY TO PODSTAWA
Kolejną dolegliwością, z którą borykają się psi seniorzy, jest kamień nazębny. Powstaje on w wyniku zmineralizowania płytki nazębnej i staje się pożywką dla bakterii, które namnażając się w psim pysku mogą doprowadzić do zapalenia dziąseł. Bagatelizowanie tego problemu skutkuje odsłonięciem szyjki zębowej, ropnym zapaleniem, a nawet koniecznością ekstrakcji zęba. Dlatego też warto dbać o prawidłową higienę jamy ustnej naszych czworonogów. Pomocne mogą się okazać produkty zawierające polifosforany (związki fosforu) lub jony cynku. Mają one właściwości antybakteryjne, a także hamują wytwarzanie się kamienia nazębnego (wychwytują jony wapnia, dzięki czemu nie wytrącają się nierozpuszczalne sole wapniowe). W sklepach dostępne są pasty do zębów, płyny do płukania oraz suplementy, które zawierają wyżej wymienione składniki. Podstawą w profilaktyce kamienia nazębnego jest oczywiście regularne szczotkowanie zębów zwierzęcia. Płyny do płukania i suplementy stosujemy jako dodatkowe wsparcie. Dbanie o higienę uzębienia może oszczędzić naszemu pupilowi konieczności mechanicznego usuwania kamienia przez lekarza weterynarii. Zabieg ten wykonywany jest pod narkozą, a w przypadku psich seniorów nie zawsze jest to możliwe lub wiąże się ze sporym ryzykiem.
PODSUMOWANIE
Większość właścicieli czworonogów obawia się starości. Starają się o niej nie myśleć, ponieważ kojarzy się głównie z cierpieniem, licznymi chorobami i utratą sprawności. Nie jesteśmy w stanie zapobiec starzeniu się psów, ale przy obecnej wiedzy na temat żywienia i właściwości różnych składników mineralnych możemy załagodzić niektóre objawy i zdecydowanie poprawić komfort życia seniorów.
inż. zootechnik, Katarzyna Żmuda
1. Biel W., Łysoń E. 2018. Antyoksydanty w żywieniu psów. Czwarte warsztaty kynologiczne – pies w służbie, s. 66-68
2. Ceregrzyn M., Barszczewska B., Lechowski R. 2016. Podstawy żywienia psów i kotów. Wydawnictwo Edra Urban & Partner. Wrocław
3. Hensel P. 2010. Nutrition and skin diseases in veterinary medicine. Clinics in Dermatology, nr 28 (6), s. 686-696
4. Horoszewicz E., Pieniak-Lendzion K., Niedziółka R., Łukasiewicz M. 2010. Porównanie zawartości wybranych metali w tkance mięśniowej oraz narządach wewnętrznych koziołków i tryczków. Acta Sci. Pol., Zootechnica, nr 9, s. 15-20
5. Jank M. 2015. Suplementacja diety starszych psów. Magazyn Weterynaryjny, nr 09
6. Jank M. 2014. Fosfor – cichy wróg pacjentów z niewydolnością nerek. Magazyn Weterynaryjny, nr 7, s. 679
7. Milgram N. W., Head E. W., Cotman C. W. 2001. Age-dependent cognitive dysfunction in aged canines: Dietary Intervention. Proceedings of the Third International Congress on Veterinary Behavioral Medicine, s. 53–57
8. Mirowski A. 2013. Cynk w żywieniu psów i kotów. Część III. Wskazania do suplementacji, naturalne źródła pokarmowe. Życie Weterynaryjne, nr 88 (7), s. 569-571
9. Niedziółka R., Pieniak-Lendzion K., Horoszewicz E. 2008. Wpływ czynników żywienia na poziom związków mineralnych w mięsie i narządach wewnętrznych u jagniąt i koźląt. Ekotoksykologia w Ochronie Środowiska, s. 259-264
10. Sharadamma K. C., Purushotham B., Radhakrishna P. M., Abhilekha P. M., Vagdevi H. M. 2011. Role of Selenium in Pets Health and Nutrition: A Review. Asian Journal of Animal Sciences, nr 5 (1), s. 64-70
11. Skibniewska E. M., Kośla T., Skibniewski M., Węgrzyn E., Madyniak R., Oyrzanowska D. 2011. Zawartość Cu, Zn i Mn w wątrobie i nerkach krów z rejonu woj. mazowieckiego. Ochrona Środowiska i Zasobów Naturalnych, nr 47, s. 104-111
12. Skibniewski M., Kośla T., Skibniewska E. M. 2011. Zawartość wybranych mikroelementów w mięśniach krów mlecznych. Ochrona Środowiska i Zasobów Naturalnych, nr 49, s. 135-141
13. Sygocki C. Minerały i witaminy dla psa potrzebne do utrzymania pełni zdrowia. https://vetexpert.eu/blog/skladniki-mineralne-i-witaminy-czego-potrzebuje-twoj-piesdo-utrzymania-pelni-zdrowia
14. Taylor E. J., Adams C., Neville R. 1995. Some nutritional aspects of ageing in dogs and cats. Proceedings of the Nutrition Society, nr 54, s. 645-656
